حذف بانک‌ها، واسطه‌ها و سازمان‌های متمرکز از دنیای مالی؛ آرمانی است که دیفای (DeFi) برای تحقق آن کار می‌کند. در این مطلب ماینرسلر به‌بیان ساده هرآنچیزی را که باید درباره حوزه مدیریت مالی و سرمایه گذاری غیرمتمرکز بدانید توضیح می‌دهد.

امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) چیست؟

امور مالی غیرمتمرکز (Decentralized Finance) یا به اختصار همان دیفای به مجموعه‌ای از برنامه‌های کاربردی اشاره میکند که می‌توانند امور مالی مهمی مانند دریافت وام و معاملات مالی را به‌صورت غیرمتمرکز و بدون نیاز به واسطه انجام ‌دهند. به‌عبارتی دیگر، دیفای یک پروژه نیست، بلکه اکوسیستمی از صدها پروژه مختلف است که تمامی آنها خدمات مالی غیرمتمرکز را ارائه می‌دهند.

مدت‌های مدیدی است که بانک‌ها و سازمان‌های متمرکز بر دنیای مالی تسلط دارند. امروزه روز اگر قصد این را داشته باشید که وام بگیرید، خریدوفروش کنید و یا اقساط و مالیات خود را پرداخت کنید، مجبور خواهید بود به بانک، دولت یا دیگر سازمان‌های متمرکز مراجعه کنید. در تمامی جهان، مردم هر لحظه به دولت‌ها اعتماد می‌کنند، با این فرض که دولت‌ها پاک هستند و به کمک آنها از ارزش پول‌های ملی‌ محافظت می‌شود. مردم سراسر دنیا با این فرض که بانک ها امانتدارِ درست‌کارِ پول‌هایشان هستند به آنها اعتماد می‌کنند. هر لحظه با این امید که خدمات مالی بدون نقص دریافت کنند به شرکت‌های واسطه اعتماد می‌کنند.

امّا تاریخ بارها و بارها نشان داده است که واسطه‌های متمرکز می‌توانند مرتکب فساد یا خطای غیرعمدی شوند. حال دیفای یا همان حوزه امور مالی غیرمتمرکز آمده است تا با استفاده از بلاک چین و مفهوم عدم‌تمرکز، فساد، خطای غیرعمدی و نیاز به اعتماد متمرکز را از بین ببرد.

همچنین می‌توان دیفای را این‌گونه نیز تعریف کرد: جنبشی جهت ایجاد یک اکوسیستم خدمات مالی متن‌باز، بدون نیاز به مجوز و همینطور شفاف که برای تمامی کاربران قابل‌دسترسی است و بدون واسطه مرکزی کار می‌کند. بنابراین، کاربر کنترل کاملی را بر دارایی خود دارد و با اکوسیستم ازطریق برنامه‌های غیرمتمرکز (Dapp‌ها) ارتباط برقرار می‌کند.

دیفای با این آرمان و هدف بزرگی که دارد می‌تواند در کنار بلاک چین به‌عنوان یکی از نوآوری‌های امیدوارکننده عصر دیجیتال در نظر گرفته شود.

مزایای اصلی دیفای چیست؟

دنیای مالی سنتی به دو نهاد اصلی بانک (به‌عنوان واسطه) و دادگاه (به‌عنوان داور) وابسته است. امّا درصورتی که برنامه‌های دیفای به هیچ واسطه یا داوری نیاز ندارند. این کدِ برنامه‌نویسی است که چگونگی حل‌و‌فصل اختلافات پیش آمده احتمالی را مشخص می‌کند. از همه مهم‌تر، کاربران روی دارایی‌های خود کنترل و نظارت کاملی را دارند.

در آرمان‌شهر دیفای هیچ‌شخصی این توانایی را ندارد که پول شما را مصادره کند یا بر امور مالی زندگی‌تان نظارت داشته باشد ویا از معاملات شما با فرد دیگری جلوگیری کند. همینطور فساد و سرقت نیز به ‌حداقل می‌رسد، زیرا همه‌چیز برای همه شفاف است.

علاوه بر ازبین‌رفتن واسطه‌ها، استفاده از دیفای می‌تواند هزینه‌ها را نیز کاهش ‌دهد و ایجاد یک سیستم مالی آسیب‌ناپذیر را امکان پذیر کند. اگرچه حذف بانک‌ها و سازمان‌های متمرکز از دنیای مالی به این سادگی‌ها که صحبتش را میکنیم امکان‌پذیر نیست، امّا اینطور به نظر می‌رسد که در آغاز یک جریان قدرتمند قرار داریم.

به‌لطف بلاک چین می‌توانیم به پیشرفت حوزه امور مالی غیرمتمرکز امیدوار باشیم. داده روی بلاک چین ذخیره شده و بین تمامی افرادی که به شبکه متصل هستند پخش می‌شود. با این فناوری، احتمال تغییر اطلاعات، سانسور ویا از کار افتادن سیستم تقریباً از بین خواهد رفت.

از دیگر مزیت‌های چنین اکوسیستمی میتوان به دسترسی آسان تمامی افراد به خدمات مالی اشاره کرد، علی‌الخصوص افرادی که نمی‌توانند از سیستم مالی فعلی استفاده کنند. ازآنجایی که سیستم مالی سنتی به سودآوری واسطه‌ها وابسته است، در جوامعی که‌ بضاعت کمی دارند این خدمات به‌درستی ارائه نمی‌شود. بااین‌حال، با دیفای همه می‌توانند با هزینه بسیار پایین از خدمات مالی بهره ببرند.

کاربردهای DeFi

اغلب بخش‌های دنیای مالی می‌توانند از مزایای آرمانی دیفای بهره‌مند شوند، ولی امروزه اکثر فعالیت‌های این حوزه به سه بخشِ کلی خلاصه می‌شود:

دریافت وام و وام‌دهی

پروتکل‌های وام‌دهی غیرمتمرکز از محبوب‌ترین برنامه‌های کاربردی اکوسیستم دیفای میباشند. وام‌دهی و دریافت وام به‌صورت آزاد و غیرمتمرکز مزیت‌های بسیار زیادی نسبت به سیستم اعتباری سنتی دارد. ازجمله ویژگی‌های جالب پلتفرم‌های وام‌دهی مبتنی بر بلاک چین می‌شود به پرداخت فوری، امکان وثیقه‌گذاری با دارایی‌های دیجیتال و همینطور نیاز نداشتن به چک‌های اعتباری اشاره کرد.

در اینگونه سیستم‌ها، تأمین‌کنندگان نقدینگی با قراردادن دارایی‌های خود در پلتفرم می‌توانند سود دریافت کنند و افراد دیگر نیز می‌توانند از آن نقدینگی وام بگیرند.

به دلیل آنکه این خدمات روی بلاک چین‌های عمومی عرضه می‌شود، نیاز به اعتماد به‌ حداقل می‌رسد و شفافیت بسیار بالایی برقرار خواهد شد. به‌طور کلی، سیستم‌های وام‌دهی غیرمتمرکز ریسک طرف قرارداد را کاهش داده و باعث می‌شوند این کار ارزان‌تر و سریع‌تر باشد و افراد بیشتری هم از آن استفاده کنند.

خدمات بانکی پولی

با توجه به اینکه برنامه‌های DeFi طبق تعریف، برنامه‌های مالی میباشند، خدمات بانکی پولی یکی از کاربردهای بدیهی اینگونه برنامه‌ها است. این خدمات شامل صدور استیبل کوین‌ها (Stable Coins – ارزهای دیجیتال باثبات)، رهن و بیمه‌نامه می‌تواند باشد.

با درنظرگرفتن روند بالغ‌شدن صنعت بلاک چین، تمرکز زیادی نیز بر ایجاد استیبل کوین‌هایی وجود دارد که مانند تتر ارزشی ثابت داشته باشند و درعین‌حال غیرمتمرکز نیز باشند. استیبل کوین‌ نوعی از ارزهای دیجیتال است که دارای پشتوانه یک دارایی یا کالای پایدار مانند ارز فیات دلار است. برای مثال یک ارز دیجیتال باثبات دلاری (مثل تتر) پشتوانه دلار دارد و ارزش آن نیز همواره یک دلار است.

در ارتباط با خدمات اعتباری، در سیستم سنتی به‌دلیل وجود واسطه‌های فراوان، فرایند ثبت رهن و وثیقه بسیار پرهزینه و زمان‌بر است. با بهره‌مندی از قراردادهای هوشمند، هزینه‌های حقوقی و پذیره‌نویسی به‌صورت چشم‌گیری کاهش پیدا خواهد کرد.

از سوی دیگر،‌ صدور بیمه‌ روی بلاک چین نیاز به واسطه‌ها را از بین می‌برد و ریسک نقض بیمه‌نامه را تا مقدار زیادی کاهش می‌دهد. به این ترتیب، با حفظ کیفیت خدمات، مبلغ بیمه‌نامه نیز می‌تواند کمتر شود.

صرافی‌های غیرمتمرکز

به‌نظر صاحب‌نظران، صرافی‌های غیرمتمرکز در آینده حوزه معاملات مالی نقش انکارناپذیری را ایفا خواهند کرد و این صرافی‌ها نیز خود شامل دیفای می‌شوند.

در صرافی‌های غیرمتمرکز که برروی بلاک چین کار می‌کنند، معامله‌گران می‌توانند دارایی‌های دیجیتالی خود را بدون واسطه و به‌شکل مستقیم خریدوفروش کنند. این معاملات از طریق کیف پول شخصی کاربران انجام می‌شود.

ازآنجاکه یک سازمان متمرکز نمی‌تواند کنترلی را روی فرایندهای صرافی داشته باشد، کارمزد معاملات نیز بسیار ناچیز است؛ هرچند که هنوز درباره کارمزد تراکنش‌های خودِ شبکه چالش‌هایی وجود دارد.

همینطور، می‌توان از فناوری بلاک چین برای صدور و ارائه مالکیت تعداد زیادی از ابزارهای مالی بهره برد. این برنامه‌ها با ایجاد بستر غیرمتمرکزی، نیاز به اعتماد به سازمان‌های امانتدار را از بین می‌برند و با کمک فناوری دفتر کل توزیع‌شده، یک نقطه شکست یکتا ندارند تا احتمال حمله به آنها وجود داشته باشد.

به عنوان مثال، در حوزه دیفای می‌توان ابزارها و منابعی را برای عرضه توکن‌های سهامی (اوراق بهادار) ارائه داد که با استفاده از آنها افراد و کسب‌وکارها می‌توانند برای دارایی‌هایی مثل سهام و املاک، ارز دیجیتال ایجاد کنند و پارامترهای دلخواه خود را برای آن در نظر بگیرند.

بازارهای مشتقه (قراردادهای آتی و اختیار) و همچنین بازارهای پیش‌بینی (مانند آگر) نیز می‌توانند زیرمجموعه ای از دیفای باشند.

برنامه‌های دیفای کجا اجرا می‌شوند؟

هسته اصلی حوزه امور مالی غیرمتمرکز قراردادی هوشمند است، به دلیل اینکه برنامه‌های غیرمتمرکز به‌وسیله آن کار می‌کنند. بنابر همین دلیل، بلاک چین‌هایی که میزبان قراردادهای هوشمند هستند، قادر خواهند بود تا میزبان برنامه‌های دیفای نیز باشند.

درحالی ‌که قراردادهای معمولی جهت مشخص کردن رابطه افرادی که درگیر قرارداد هستند از مواد قانونی استفاده می‌کنند، یک قرارداد هوشمند از کدهای کامپیوتری بهره می‌برد.

بنا به‌ لطف بلاک چین، یک قرارداد هوشمند پس از پیاده‌سازی ضمانت اجرایی نیز خواهد داشت. توسعه‌دهنده شرایط اجرای قرارداد را در کد تعیین می‌کند و پس از ثبت‌کردن آن بر روی بلاک چین، حتی خود او نیز نمی‌تواند جلوی اجرای قرارداد را بگیرد.

استفاده از قراردادهای هوشمند سریع‌تر و آسان‌تر است و ریسک کمتری نیز برای طرفین دارد. از سویی دیگر، قراردادهای هوشمند هنوز با چالش‌های حقوقی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. برای نمونه، هنوز هم مراجع قانونی یک قرارداد هوشمند مالکیت خانه را به رسمیت نمی‌شناسند. همینطور، ازآنجاکه قراردادهای هوشمند قابل‌توقف نیستند، وجود باگ یا همان کدهای مخرب می‌تواند موجب خطر هم شود.

اتریوم درحال‌حاضر بزرگ‌ترین پلتفرمی است که پروژه‌های دیفای می‌توانند برروی آن کار کنند. بدون اغراق می‌توان گفت در مقطع فعلی بلاک چین اتریوم میزبان بیش از ۷۰٪ از کل اکوسیستم دیفای است.

به‌جز اتریوم، ایاس، تزوس، ترون، کاردانو، نئو، الگورند و ده‌ها بلاک چین دیگر نیز قادر خواهند بود تا برنامه‌های حوزه امور مالی غیرمتمرکز را میزبانی کنند.

دیفای با چه چالش‌هایی روبه‌رو است؟

مهم‌ترین چالش‌های روبروی دیفای عبارت‌است از:

سرعت

بلاک چین‌ها در مقطع کنونی کندتر از رقبای متمرکز خود هستند و این روی کار برنامه‌های غیرمتمرکز نیز تأثیر مستقیمی می‌گذارد. برای مثال، اتریوم، عمده‌ترین میزبان پروژه‌های دیفای، اکنون فقط می‌تواند ۱۴ تراکنش را در هر ثانیه پردازش کند. البته که با وجود راهکارهای مقیاس‌پذیری گوناگون و پیشرفت‌های بالقوه ممکن، ‌احتمال فراوانی دارد که این مشکل در آینده نزدیک حل شود. گفتنش خالی از لطف نیست که همین حالا هم ده‌ها پروژه دیفای روی همین بلاک چین‌های آهسته، به‌خوبی کار می‌کنند.

احتمال خطا از سمت کاربر؛ هرکس مسئول دارایی خود است

همان‌طور که در بالا گفتیم، دیفای واسطه‌های مالی را از بین می‌برد و اینگونه است که تمام مسئولیت را به خود کاربران واگذار می‌کند. به‌عنوان نمونه، اگر رمز حساب بانکی خود را گم کنید، می‌توانید با مراجعه به بانک حساب خود را بازیابی کنید، اما اگر در بلاک چین‌های باز مانند اتریوم،‌ هویتی با یک رشته متنی از حروف و اعداد به نام «کلید خصوصی» (Private Key) تعیین می‌شود را گم کنید، دسترسی به موجودی کیف پول خود را برای همیشه از دست خواهید داد. همینطور، تراکنش‌های بلاک چین‌های باز برگشت‌ناپذیر هستند و این بدان معنی است که اگر مبلغی را به کیف پول اشتباهی واریز کنید، احتمالاً دیگر دستتان به آن مبلغ نخواهد رسید. به‌همین‌دلیل است که کاربرانِ حواس‌پرت در زمان کار با دیفای در خطر هستند.

تجربه کاربری بد

در حال‌ حاضر، استفاده از حوزه دیفای کمی برای کاربران تازه‌کار و نابلد پیچیده است و برنامه‌های فعلی هنوز آن‌طور که باید رابط کاربری خوبی را ندارند. برای کاربری عادی، حریم‌خصوصی و عدم‌تمرکز اولویت اولش نیست. آسان‌بودن کار با این حوزه می‌تواند انگیزه‌‌ای را برای کاربران ایجاد کند تا سیستم‌های متمرکز را رها کنند، ولی بدون یک رابط کاربری مناسب و دسترسی آسان، برنامه‌های غیرمتمرکز ازنظر تعداد کاربر نمی‌توانند حرفی برای گفتن داشته باشند. برای نمونه، توسعه نرم‌افزارهای موبایل برای برنامه‌های حوزه دیفای مهم‌ترین مسئله‌ای است که درباره تجربه کاربری باید به آن توجه ویژه شود.

جمع‌بندی

امور مالی غیرمتمرکز حوزه ای گسترده است که تلاش می‌کند تا با حذف واسطه‌ها خدمات مالی موردنیاز افراد را ارائه کند. با بهره گرفتن از این حوزه می‌توانیم به‌سمت یک سیستم مالی آزادتر حرکت کنیم؛ سیستمی که در تمام جهان قابل‌دسترس خواهد بود و مانع از فساد،‌ سانسور و تبعیض می‌شود.

برنامه‌های غیرمتمرکز دیفای برروی بلاک چین‌هایی که میزبان قرارداد هوشمند هستند، اجرا می‌شوند. هم اکنون اتریوم نیز بزرگ‌ترین میزبان دیفای است.

پتانسیل‌‌ دیفای برای بوجود آوردن آینده‌ای متفاوت به‌شدت بالا است؛ آینده‌ای که ما بدون نیاز به بانک‌ها و شرکت‌های واسطه امور مالی خود را مدیریت می‌کنیم و روی دارایی خودمان اختیارات کاملی داریم.

منبع: آکادمی بایننس